නිවසේ කරාමයක්‌ විවර කළ විට පහසුවෙන් ලැබෙන නළ ජලය එම තත්ත්වයෙන් ඔබ වෙත ලබා දීම එතරම් පහසු කටයුත්තක්‌ නො වේ. ජල මූලාශ්‍රයෙන් ලබාගන්නා ජලය, පානය සඳහා සැකසීමේ ක්‍රියාවලිය තාක්‌ෂණ අංග රැසකින් පිරුණු එකක්‌ වන අතර, ඒ සඳහා අධික පිරිවැයක්‌ දැරීමට ද සිදු වේ. ජලය ඔබ වෙත ගෙන එන එම ක්‍රියාවලිය (1 වැනි රූපය) සරල ලෙස පැහැදිලි කරගැනීම මේ ලිපියෙහි අරමුණයි.මේ ක්‍රියාවලියෙහි පළමු පියවර වන්නේ සුදුසු ජල මූලාශ්‍රයක්‌ හඳුනාගැනීමයි. අප රට තුළ දී බොහෝ විට එය ගඟක්‌, වැවක්‌ වැනි පොළොව මතුපිට ඇති මූලාශ්‍රයක්‌ වන අතර, භූගත ජල මූලාශ්‍රයක්‌ වුව ද ඒ සඳහා භාවිත කළ හැකි ය. මූලාශ්‍රයක්‌ තොරාගැනීමේ දී ප්‍රධාන වශයෙන් කරුණු දෙකක්‌ ගැන සැලකිලිමත් විය යුතු ය.
1. එම මූලාශ්‍රයෙන් වසර පුරා අවශ්‍ය තරම් ජලය ලබාගැනීමේ හැකියාව (Quantity)
2. එම මූලාශ්‍රයෙහි ජලයෙහි ගුණාත්මක බව (Quality)
මූලාශ්‍රයෙන් ජලය පිරිපහදුව වෙත ලබාගැනීමට සුදුසු ඉංංජිනේරුමය ඉදි කිරීම් සකසාගත යුතු වන අතර, එය මූලාශ්‍රයෙහි ස්‌වභාවය සහ ඉන් ලබාගත යුතු ජල ප්‍රමාණය අනුව තීරණය කළ යුතු ය. මුලාශ්‍රයයෙන් ජලය ලබාගත් පසු පිරිපහදුවේ හමු වන පළමු අංගය වන්නේ ප්‍රාථමික පෙරහණයි (primary screening). මෙම`ගින් ජලයෙහි ඇති විශාල ප්‍රමාණයේ අපද්‍රව්‍ය (උදා: ශාක පත්‍ර/අතු ඉති, පොලිතින් මලු, රෙදි කැබැලි) ඉවත් කරනු ලබයි. මෙම`ගින් පිරිපහදුවේ ඇති ජල පොම්ප ආදියෙහි ආරක්‌ෂාව ද තහවුරු කරනු ලබයි. ප්‍රාථමික පෙරහණට පසුව හමු වන්නේ වාතනය (aeration) සිදු කිරීමයි. මෙහි දී ජලය හොඳින් වාතය සමග මුසු වීමට ඉඩ ලබා දීම සිදු කරනු ලබයි. එම`ගින් ජලයෙහි දියවී ඇති ඔක්‌සිජන් ප්‍රමාණය ඉහළ නංවාගැනීමත්, අනවශ්‍ය වායු ඉවත් කරගැනීමත් (උදා: ඇමෝනියා, කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ්), සමහර අයන වර්ග ඔක්‌සිකරණය කර ඉවත් කරගැනීමත් (උදා: යකඩ, මැන්ගනීස්‌) සිදු කරනු ලබයි.
මේ දක්‌වා පිරිසිදු වූ ජලය, ඉන් පසු යොමු කරනුයේ ප්‍රාථමික තැන්පත් කරවීමේ ටැංකිය (pre-settling tank) වෙත ය. මෙහි දී ගුරුත්වය යටතේ ටැංකියේ පතුලට තැන්පත් කරවිය හැකි ඝන ද්‍රව්‍ය (settleable solids) වෙන් කරවීම සිදු කරයි. කෙසේ නමුත්, එසේ ගුරුත්වය යටතේ තැන්පත් නො වන ඝන ද්‍රව්‍ය (suspended solids) පවතී (උදා: කලීල). එම ද්‍රව්‍ය තැන්පත් කරවාගැනීම සඳහා රසායන ද්‍රව්‍ය එක්‌ කිරීම ම`ගින් කැටිති ගැස්‌වීම සිදු කරනු ලබයි.
මේ අවලම්බිත ඝන ද්‍රව්‍ය ඒවායේ මතුපිට ආරෝපණ නිසා ඉතා ම ස්‌ථායි වන අතර, රසායන ද්‍රව්‍ය එක්‌ කොට වේගයෙන් මිශ්‍ර කිරීම ම`ගින් (coagulation and rapid mixing) උදාසීන කිරීම පළමුව සිදු කරයි. ඉන්පසු, අඩු වේගයෙන් මිශ්‍ර කරමින් උදාසීන කළ ඝන ද්‍රව්‍ය එකිනෙකා හා එක්‌ කොට සම්පිණ්‌ඩනය (flocculation) කිරීම සිදු කරයි. එසේ සම්පිණ්‌ඩනය වූ පසු, ගුරුත්වය යටතේ එම අවලම්බිත ඝන ද්‍රව්‍ය ටැංකියක පතුලේ තැන්පත් කරවීම (sedimentation) සිදු කළ හැකි ය.සෛද්ධාන්තික ව, මේ වන විට සියලු ඝන ද්‍රව්‍ය ජලයෙන් ඉවත් ව තිබිය යුතු ය. එහෙත්, කිසිදු උපකරණයක්‌ සියයට සියයක්‌ කාර්යක්‌ෂම නො වන බැවින්, ඉවත් නො වූ ඝන ද්‍රව්‍ය ජලයෙහි තවත් රැ`දී තිබේ. එබැවින්, මීළඟට තවත් පෙරහණක්‌ ජල පිරිපහදුවෙහි දැකගත හැකි ය. දිනකට නිපදවිය යුතු ජල ප්‍රමාණය අනුව මන්දගාමී හෝ ශීඝ්‍ර වැලි පෙරහණක්‌ (slow sand filter or rapid sand filter) භාවිත කරනු ලබයි. අධික දෛනික ඉල්ලුමක්‌ ඇති ජල පිරිපහදුවල ශීඝ්‍ර වැලි පෙරහණ දැකිය හැකි වන අතර, ඉලලුම අඩු ජල පිරිපහදුවල දී මන්දගාමී වැලි පෙරහණ දැකිය හැකි ය. මෙහි දී තව දුරටත් ඉතිරි වී ඇති ඝන ද්‍රව්‍ය, අවක්‌ෂේප වූ අයන ආදිය ඉවත් කරගනු ලබයි.
ජල පිරිපහදුවේ අවසාන අංගය වන්නේ ශරීරයට අහිතකර ක්‌ෂුද්‍රජීවීන් ඉවත් කරගැනීමේ ක්‍රියාවලියයි (disinfection). සාමාන්‍යයෙන් මෙහි දී ක්‌ලෝරීන් අඩංගු රසායන එක්‌ කිරීමක්‌ සිදු කරනු ලබයි. ක්‌ලෝරීන්හි විෂබීජ නාශන හැකියාව ප්‍රතික්‍රියාකාරකයෙන් ඔබ්බට ද පවතින බැවින් (residual disinfection capacity), බෙදාහැරීමේ ක්‍රියාවලියේ දී සිදු විය හැකි ජෛවීය දූෂණය පාලනය කරගැනීමේ හැකියාව පවතී. නළ පද්ධතිය කෙළවරෙහි ඇති නිවෙසක්‌ දක්‌වා ම එසේ ආරක්‌ෂි තව ජලය සැපයීමට අවශ්‍ය ක්‌ලොරීන් ප්‍රමාණය සම්මත තත්ත්වයන්ට යටත් ව එක්‌ කිරීම සිදු කරනු ලබයි.
මීට අමතරව, අවශ්‍යතාවට අනුව, ඉහළ තාක්‌ෂණයෙන් යුතු තවත් පිරිසිදු කිරීමේ අංග පිරිපහදුවට එක කරගැනීමේ හැකියාව පවතී.
මෙසේ පිරිසිදු කළ ජලය නළ මාර්ගයෙන් අපේ නිවෙස්‌වලට ලබා දීම සිදු කරයි. මේ ක්‍රියාවලිය වියදම් අධික එකක්‌ වන අතර ඔබ ජලය සඳහා ගෙවන මුදල ඊට වඩා බෙහෙවින් අඩු අගයක්‌ ගනී. එසේ ම, පිරිසිදු කර ලබා දීමට සුදුසු ජල මුලාශ්‍ර හිඟ බව ද සිහි තබාගත යුතු ය. එබැවින්, මුදල් ගෙවුවත් ජලය අපතේ යෑවීමට අයිතියක්‌ අපට නැත. එසේ ම ඕනෑ ම ජල මූලාශ්‍රයකින් ලැබෙන ජලය බීමට සුදුසු තත්ත්වයට පත් කළ නොහැකි බැවින් පවතින මූලාශ්‍ර රැකගැනීම ද අප සතු යුතුකමකි.
Comments
Post a Comment